O podstawowych mechanizmach prowadzących do utraty włosów.
DEFINICJE
- Wyłysienie - utrata włosów w dowolnej ilości, z dowolnej okolicy ciała; aż do całkowitego braku.
- Możliwy - pierwotny charakter zmiany.
- Zazwyczaj - powikłanie innych zaburzeń.
PATOFIZJOLOGIA
Podstawowe mechanizmy, które prowadzą do wyłysień - obejmują:
- zaburzenia budowy mieszków włosowych,
- zaburzenia czynności mieszków włosowych (zaburzenia cyklu wzrostu włosa),
- zaburzenia budowy trzonu włosa,
- mechaniczne usuwanie włosów.
Zaburzenia budowy mieszków włosowych:
pierwotne łysienie:
- dziedziczne zaburzenia budowy mieszków włosowych,
- stany od całkowitego braku mieszków włosowych do braku mieszków włosowych włosów w konkretnym kolorze;
wtórne, nabyte łysienie:
- wywołane przez choroby zmieniające środowisko mieszków włosowych,
- wywołane przez choroby powodujące zaburzenia wzrostu włosów,
- wywołane przez choroby powodujące wypadanie włosów,
- choroby nabyte - bakteryjne zapalenie mieszków włosowych, nużyca, zaawansowane procesy martwicowe, hiperkeratoza mieszkowa.
Zaburzenia czynności mieszków włosowych:
- choroby niekoniecznie uszkadzają mieszki włosowe,
- choroby wywierają niekorzystny wpływ na fazę wzrostu włosa;
trzy fazy aktywności mieszków włosowych:
- faza anagenu (wzrostu),
- faza katagenu (przejściowa),
- faza telogenu (spoczynkowa);
- estrogeny, testosteron, hormony kory nadnerczy - opóźniają rozpoczęcie fazy anagenu,
- hormony tarczycy - przyspieszają aktywność mieszków włosowych,
- ciężkie choroby, gorączka, ciąża, laktacja - mogą powodować jednoczesne przechodzenie dużej ilości mieszków włosowych w fazy katagenu i telogenu (łysienie telogenowe),
- niektóre leki - zatrzymują aktywność mitotyczną mieszków włosowych,
- zaburzenia wydzielania wewnętrznego - mogą stać się przyczyną nadmiernego rogowacenia w obrębie mieszka włosowego - powoduje to czopowanie ich ujść, zaburza prawidłowy wzrost włosa.
Zaburzenia budowy trzonu włosa:
niektóre choroby mogą powodować:
- osłabienie trzonu włosa,
- łamanie włosa pod normalnym naciskiem;
- choroby - zakażenia grzybicze, zaburzenia wydzielania wewnętrznego (np. niedoczynność tarczycy).
Mechaniczne usuwanie włosów:
- choroby skóry przebiegające ze świądem,
- samookaleczanie,
- proces zapalny opóźnia fazę anagenu.
KLASYFIKACJA WYŁYSIEŃ
- w zależności od występowania (pierwotne lub wtórne) lub rozmieszczenia na ciele,
- wyłysienia mogą tworzyć wzory (specyficzne dla choroby podstawowej),
- wg rozmieszczenia - rozsiane, miejscowe, wieloogniskowe, ogniskowe.
Wyłysienia rozsiane (łysienie telogenowe):
- głównie tułów,
- raczej nie występują na głowie i kończynach,
- najczęstsza przyczyna rozsianych, nieświądowych wyłysień - zaburzenia wydzielania wewnętrznego,
- sporadycznie - przy chorobach alergicznych, bakteryjnych, grzybiczych, immunologicznych.
Wyłysienia miejscowe:
- w przebiegu różnych dermatoz z tendencją do pojawiania się w danej okolicy ciała,
- zmiany obejmują - okolicę twarzową, uszy, stopy, okolice przejścia skóry w błony śluzowe, tylna część ciała.
Wyłysienia wieloogniskowe:
- prawdopodobnie najczęściej stwierdzane,
- mogą występować pojedynczo - przy postępie choroby liczba wyłysień wzrasta.
Wyłysienia ogniskowe (plackowate):
- możliwe wczesne stadium wyłysień wieloogniskowych,
- choroby - nużyca, dermatoza z wylizywania, grzybice, pojedyncze zmiany nowotworowe,
- możliwy stały charakter ogniskowy związany ze specyfiką choroby,
- niektóre postaci dysplazji mieszków włosowych (łysienie wzorzyste) - może przybierać formy ogniskowe, dotyczyć określonej okolicy ciała (np. małżowiny uszne).
POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE
- Ocena budowy trzonu włosa i cebulki (trichogram).
- Określenie stosunku liczby włosów w fazie anagenu do liczby włosów w fazie telogenu (wyrwanie kępki włosów).
ROKOWANIE
Odwracalny charakter wyłysień zależny od:
- obecności żywych mieszków włosowych,
- zwalczenia podstawowego procesu chorobowego, który jest odpowiedzialny za łysienie.
Trwały charakter wyłysień:
- wrodzony brak lub zmniejszona liczba mieszków włosowych (hipotrichoza),
- gdy zmiany skórne goją się z jednoczesnym tworzeniem blizn (blizna pozbawiona mieszków włosowych).
