Problem pojawia się wtedy, kiedy w tkankach zaczyna gromadzić się płyn.
DEFINICJE
- Obrzęk - nagromadzenie płynu w tkankach; skutek zwiększenia płynu śródmiąższowego.
- Leczenie objawowe obrzęku - na ogół nie wystarcza.
- Zwiększone ciśnienie płynu - możliwy bezpośredni wpływ na funkcje fizjologiczne (w tym odpowiednie odżywienie tkanek).
- Etiologia obrzęku - konieczna do ustalenia.
- Albuminy - najmniejsze białka osocza.
PATOFIZJOLOGIA
- Procesy chorobowe zachodzące w organizmie zaburzają prawidłową dynamikę krążenia płynu w przestrzeni śródmiąższowej.
- Konsekwencją takich zaburzeń są właśnie obrzęki.
- W prawidłowych warunkach, przejście płynu do przestrzeni śródmiąższowej skutkuje wyraźnym wzrostem ciśnienia w tkance - a na dalszym etapie, ogranicza przechodzenie płynu z przestrzeni naczyniowej.
- Kiedy przepuszczalność naczyń włosowatych wzrasta na skutek uszkodzenia śródbłonka - dochodzi do przecieku naczyniowego, a w rezultacie gromadzenia się płynu w przestrzeni śródmiąższowej.
- Zazwyczaj klinicznie obrzęki nie są widoczne do momentu obniżenia stężenia albumin w osoczu (<1,0 g/dl).
- Uogólnione i rozległe obrzęki mają związek ze spadkiem objętości osocza oraz poszerzaniem się przestrzeni zewnątrzkomórkowej, w której gromadzony jest płyn.
- Taki uogólniony obrzęk występuje przeważnie wtórnie do niskiego stężenia albumin albo zaawansowanej, zastoinowej niewydolności prawokomorowej serca.
- Obrzęki miejscowe albo ogniskowe, znajdujące się na kończynach - z reguły związane są ze schorzeniami okolicznych węzłów lub naczyń chłonnych.
- Obrzęki miejscowe upośledzają drenaż limfatyczny i powodują zakażenie/stan zapalny okolicznych tkanek albo niedrożność lokalnego przepływu żylnego.
- Przykład - obrzęk głowy może sugerować obecność guzów okolicy śródpiersia, które utrudniają powrót żylny z okolicy głowy.
- Obrzęki mogą przemieszczać się do najniższych partii ciała z uwagi na zwiększoną objętość żylną i ciśnienie wsteczne krwi, która gromadzi się w tych miejscach dzięki siłom grawitacji.
- Kiedy ilość wolnego płynu w tkance wzrasta - po uciśnięciu obrzękniętych tkanek pozostanie dołek (płyn przemieści się i powstanie zagłębienie).
POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE
- U każdego pacjenta z występującymi obrzękami konieczne jest ustalenie, czy nie ma wodobrzusza.
- Jeżeli jest wodobrzusze - przyczyną są zaburzenia pracy serca i/lub nadciśnienie wrotne.
- Płyn w jamie brzusznej gromadzi się szybciej aniżeli obrzęki podskórne.
- Przyczyna powiększenia węzłów chłonnych - możliwy wtórny zastój chłonki (limfy) i tworzące się obrzęki.
- Gorączka, ciepły obrzęk, powiększenie/bolesność węzłów chłonnych - stany zapalne powodujące powiększenie węzłów chłonnych.
- Zaburzenia sercowo-naczyniowe - uogólnione obrzęki.
- Przetoka żylno-tętnicza - podczas osłuchiwania chorej kończyny słyszalny nieustanny szmer.
- Konieczne badanie morfologiczne krwi (w tym określenie odsetka poszczególnych populacji leukocytów), ocena stężenia białka i albumin w osoczu oraz w moczu.
- Przy powiększeniu węzłów chłonnych należy pobrać materiał metodą biopsji do badania histopatologicznego.
- Obrzęki powstają na skutek bardzo różnych zaburzeń, stąd liczne nieprawidłowości stwierdzić można w trakcie samych badań laboratoryjnych.
